Voeding bij nierziekten
Gezond eten is belangrijk bij nierschade. Met gezonde voeding krijgt u lichaam de voedingsstoffen die het nodig heeft. Gezond eten helpt u lichaam in een goede conditie te houden. Het dieet bij verminderde nierfunctie bestaat altijd uit een zoutbeperking. Andere dieetaspecten zijn in overleg met uw artsen/of diëtist.
Zout
Zout (natrium) is onmisbaar voor het lichaam; één van de functies regelen vochthuishouding in lichaam. Een te hoge zoutinname kan leiden tot verhoogde bloeddruk, nierziekten en hart- vaatziekten. Om de bloeddruk te verlagen of om de nieren te ontlasten is het nodig om minder zout te gebruiken. Het advies niet meer dan 6 gram zout per dag te gebruiken.
Keukenzout is het bekendste zout in de voeding. De scheikundige naam natriumchloride (NaCl). Zout bestaat dus uit natrium en chloride. Zout bestaat dus uit natrium en chloride.
Verschillende soorten zout die allen worden afgeraden:
- Zeezout, selderijzout, knoflookzout, uienzout, mineralenzout, tafelgoud en halvazout bevatten minder of net zoveel zout als keukenzout. Deze producten mogen niet gebruikt worden.
- Dieetzout/LoSalt: ter vervanging van zout zijn er dieetzouten op de markt. In deze zouten is het natrium vervangen door kalium.
Waar zit zout in?
- Producten waar van nature zout in zit: bijvoorbeeld vlees, vis, zuivel en groenten. Deze producten bevatten een kleine hoeveelheid hoeven voor het niet vermeden te worden.
- Producten waar de fabrikant zout aan toevoegt: brood, vleeswaren, kaas, snacks, soepen, sauzen, kant- en klaar maaltijden. Aan hand van etiketten kan er worden nagegaan of dit product past binnen het zoutbeperkte dieet.
Een volwaardige en gevarieerde voeding bevat voldoende zout. Het gebruik van zout bij de bereiding van de warme maaltijd of gebruik van zoute snacks is niet nodig.
Kalium
Kalium komt in vrijwel alle voedingsmiddelen voor. Het heeft een belangrijke functie bij de geleiding van zenuwprikkels en heeft een rol in uw vochthuishouding. Als nieren normaal werken wordt het kalium dat u met voeding eet weer uitgeplast. Bij verslechterde nierfunctie blijft er te veel kalium in het lichaam achter. Dit kan tot hartklachten (bijv. ritmestoornissen) leiden. Bij een extreem hoogkaliumgehalte in het bloed is er zelfs kans op een hartstilstand.
In welke voedingsmiddelen komt kalium voor?
- Veel kalium: aardappelen, groenten, fruit, vruchtensap, gedroogde vruchten, koffie, tomaat, melkproducten, appelstroop, cacao, noten, peulvruchten zoals witte/bruine bonen, kapucijners en linzen, natriumarme dieetproducten.
- Weinig kalium: thee, rijst, pasta zoals macaroni, spaghetti, frisdrank, kaas, (dieet)margarine, roomboter, olie, jam, suiker, honing.
Algemene adviezen voor een kaliumbeperkte voeding
- max.150 gram aardappelen en regelmatig afwisselen met rijst of pasta
- max.150 gram groente/peulvruchten per dag
- max.100 gram onbereid vlees, vis of kip
- matig met stamppot, let op de portiegrootte
- max.1 x daags (vers) fruit of tomaat een klein glas vruchtensap
- max. 2 kopjes koffie per dag
- max. 3 porties melkproducten
- noten, chips, frites beperken
- matig met chocolade(producten)
- geen producten met kaliumchloride of kaliumjodide (let op etiket)
Vocht
Sommige nierpatiënten krijgen om medische redenen het advies van hun arts meer te drinken. Bijvoorbeeld mensen met cystenieren (ADPKD), chronische nierschade en nierstenen, of jicht. Uw arts zal vertellen hoeveel vocht u op een dag mag gebruiken. Bij dialyse krijgt u juist het advies minder te drinken. De nieren zijn zelf niet meer in staat om vocht voldoende uit scheiden. Op basis van de hoeveelheid wat u zelf nog plast wordt bepaald hoeveel u mag drinken.
Bijhouden van de hoeveelheid vocht:
- Het is belangrijk dat u de hoeveelheid vocht goed bijhoudt.
- Het is aan te raden om thuis uw kopjes, glazen en schaaltjes na meten met een maatkan, zodat u de inhoud weet.
Tips bij droge mond:
- Spoel de mond regelmatig met water en spuug het daarna weer uit
- Gebruik (suikervrije) kauwgum om de productie van speeksel te vergroten
- Het zuigen op een zuurtje of pepermuntje verhoogt de speekselproductie
- Gebruik (een deel van) de toegestane hoeveelheid vocht in vorm van ijsblokjes. Hier kunt u langere tijd op zuigen om het droge gevoel mond tegen te gaan.
- Gebruik citroensap in thee, mineraalwater of limonade.
Tips voor de maaltijden:
- Vermijd voedingsmiddelen met een sterke smaak (erg zoet, zuur of gekruid); deze verhogen het dorstgevoel.
- Probeer niet te veel drinken tijdens de maaltijd. Als u na maaltijd drinkt, kunt er meer voldoening van hebben.
- Gebruik smeerbaar beleg (bijv. jam, paté of smeerkaas) bij de broodmaaltijd. Dit maakt maaltijd smeuïger waardoor u minder behoefte zult hebben om iets te drinken.
- Kauw goed: hierdoor krijgt u meer speeksel in de mond en wordt het voedsel minder droog. Hoe zout voeding is, hoe dorst heeft.
- Medicijnen kunt u ook innemen met een paar lepels pap, soep of yoghurt in plaats van water.
Bekijk de video van vochtbeperking van Ziekenhuis Gelderse Vallei.
Eiwit
Eiwitten zijn belangrijke bouwstenen voor het lichaam. Eiwit is nodig voor de opbouw en voor het herstel van lichaamsweefsels zoals spieren en huid. Wanneer u te weinig eiwitten binnenkrijgt, kan dit op korte termijn verlies van spiermassa tot gevolg hebben. Bij de vertering van eiwit uit de voeding ontstaan afvalstoffen, waaronder ureum. Als de nieren niet meer goed werken, blijft er te veel ureum in het lichaam achter waardoor klachten kunnen ontstaan, zoals vermoeidheid, jeuk, hoofdpijn, misselijkheid en braken. Het is van belang om niet te veel maar ook niet te weinig eiwit binnen te krijgen.
Hoeveel eiwit heb ik nodig
- chronisch nierfalen; 0.8g eiwit per kg lichaamsgewicht. Weegt u 80kg dan heeft u gemiddeld 64g eiwit nodig per dag
- dialyse; 1 - 1,2g eiwit per kg lichaamsgewicht. Weegt u 80kg dan heeft u gemiddeld 80-96g eiwit nodig per dag. De diëtist zal uw eiwitbehoefte met u bespreken.
Waar zit het in?
Plantaardige bronnen zijn:
- brood
- granen, zoals volkorenpasta en couscous
- peulvruchten, zoals erwten, bonen, linzen
- tofu en tempé
- noten
- vlees, vis, kip
- melk(producten)
- kaas
- eieren
Fosfaat
Fosfaat is een mineraal, samen met kalk (calcium) geeft het stevigheid aan uw skelet (de botten). Als de nieren niet goed meer werken, plast u te weinig fosfaat uit. Het hoopt zich dan op in het bloed wat bot problemen kan veroorzaken. Ook neemt het risico op vaatziekten toe en kan het jeuk veroorzaken.
Fosfaat komt vooral voor in eiwitrijke voedingsmiddelen, zoals kaas, melk en melkproducten, noten, pinda’s, vlees, vleeswaren, kip, vis, eieren, peulvruchten( witte bonen, linzen, bruine kapucijners etc.) en vegetarische vleesvervangers.
Additieven
Ook additieven bevatten veel fosfaat. Additieven zijn stoffen die door de voedingsmiddelenindustrie worden toegevoegd om producten een betere geur, kleur, smaak en houdbaarheid te geven. Producten, waaraan fosfaat wordt toegevoegd zijn o.a. bakmixen, soep, dressing en sauzen, toetjes puddingpoeders (kloppudding), kaas, smeerkaas, vleesproducten, frisdranken. Dit moet als E-nummer worden aangegeven op de verpakking.
Fosfaatbevattende E-nummers zijn: E338, E339, E340, E341, E343.
Het is belangrijk om voldoende eiwit (maar niet teveel) binnen te krijgen voor behoud van spiermassa. Zo nodig kan er medicatie gestart worden om fosfaat beter uit te scheiden.