Zwangerschap ‘stress-test' voor hart- en vaatziekten

Zwangerschapsvergiftiging is eigenlijk een verkeerd woord, vertelt Eva Stekkinger, omdat het feitelijk niks te maken heeft met een ‘vergiftiging’. Pre-eclampsie wil zeggen dat een zwangere vrouw een te hoge bloeddruk heeft, in combinatie met eiwitverlies in de urine. Pre-eclampsie kan leiden tot ernstige problemen bij moeder en kind, zoals vroeggeboorte en bij de moeder kan orgaanschade optreden. ‘Wereldwijd is pre-eclampsie zelfs één van de belangrijkste oorzaken van moedersterfte’, geeft Eva Stekkinger de relevantie van het onderwerp aan. ‘Vaak voelen zwangeren met pre-eclampsie zich nog niet echt ziek. Als we bij controle een verhoogde bloeddruk vaststellen, kijken we direct naar het eiwit in de urine en vaak komt het probleem dan pas naar boven. Het is een onvoorspelbaar ziektebeeld. Soms merk je niks, soms gaat het gepaard met heftige hoofdpijn, soms met dubbel zien of vochtophoping.’ Mensen met deze aandoening worden in het ziekenhuis opgenomen. Eva: ‘We willen zo complicaties voor zijn. Verwaarlozen van een pre-eclampsie kan soms leiden tot epileptische insulten of hersenbloedingen.'

Zwangerschapsvergifting

Lang werd gedacht dat pre-eclampsie voortkwam uit een probleem met de placenta. De klachten verdwenen (hoge bloeddruk/ eiwit in urine) immers weer na de bevalling. Eva heeft met collega gynaecologen in Nijmegen en Maastricht jarenlang onderzoek gedaan naar het fenomeen en komt tot een andere conclusie. ‘Pre-eclampsie lijkt de openbaring van een onderliggende hart- en vaataandoening te zijn. Bij een deel van de vrouwen zien we ook pre-eclampsie bij een tweede zwangerschap. Het lijkt niet primair aan de placenta te liggen. Wat we nu weten, is dat vrouwen die last hebben van een “zwangerschapsvergiftiging”, op latere leeftijd meer kans hebben op hart- en vaatziekten en het overlijden aan deze ziekten.

"Stress-test"

Eigenlijk is de zwangerschap een soort “stress-test” voor het hart- en vaatsysteem. Het vaatstelsel van de vrouw wordt tijdens de zwangerschap zwaar op de proef gesteld. Bij de zwangere neemt de weerstand in de vaten plotseling flink af en neemt het bloedvolume in korte tijd drastisch toe. Je kunt pre-eclampsie dus eigenlijk zien als een soort early-warning systeem voor hart- en vaatproblemen die pas vaak op veel latere leeftijd zichtbaar worden.’ Met andere woorden: de aanleg voor een hartinfarct of hartfalen op latere leeftijd, kan zich soms al in de zwangerschap uiten als pre-eclampsie. Al zegt Eva ook: ‘Het is geen sluitend verband. Als je een pre-eclampsie hebt gehad, wil dat niet automatisch betekenen dat je hart- en vaatziekten krijgt. Het is wel een belangrijk signaal in de zwangerschap om deze doelgroep te blijven volgen en monitoren. Vanuit het Deventer Ziekenhuis doen we dat bijvoorbeeld samen met de CVRM-poli (cardio-vasculair risico management) en enkele huisartsen. Er is landelijk gelukkig steeds meer aandacht voor dit onderwerp, toch is het voor veel zorgverleners en patiënten nog steeds geen standaard beleid.’

Metabool syndroom

Het metabool syndroom is een combinatie van risicofactoren voor hart- en vaatziekten, waaronder een hoog cholesterol, hoge bloeddruk, overgewicht en een gestoorde suikerhuishouding. Eva concludeerde met haar collega’s dat vrouwen die een pre-eclampsie hebben gehad, een grotere kans hebben op het metabool syndroom. ‘Dat geldt voor één op de vijf vrouwen.’ Wie het metabool syndroom heeft na een zwangerschap gecompliceerd door pre-eclampsie, krijgt ook weer vaker pre-eclampsie bij een nieuwe zwangerschap. En hoe eerder de pre-eclampsie tijdens de zwangerschap optreedt, hoe groter de kans op metabool syndroom en hart- en vaatziekten op latere leeftijd. Deze groep vrouwen met het metabool syndroom na pre-eclampsie heeft nog meer bijkomende problemen, blijkt uit het onderzoek. Ze hebben namelijk ook een verminderde hoeveelheid plasmavolume (de waterige fractie van het bloed), waardoor hun hart- en vaatstelsel minder goed kan reageren op veranderingen en nog kwetsbaarder is op de lange termijn, met bijvoorbeeld chronisch hoge bloeddruk tot gevolg. Bovendien heeft een op de vier vrouwen in deze groep een half jaar na de bevalling al een verminderde hartfunctie: het hart wordt veel zwaarder en stug en kan het bloed minder goed rondpompen. Deze veranderingen van het hart zorgen op de lange termijn voor hartfalen.

Niet te onderschatten signaal

Overgewicht kan een oorzaak zijn, maar er zijn zeker ook hele slanke vrouwen met pre-eclampsie en het metabool syndroom. Eva: ‘Het doormaken van pre-eclampsie is echt een niet te onderschatten signaal voor de algehele gezondheid van de vrouw. Vaak zien we mensen pas terug met hart- en vaatproblemen als ze zestig zijn of al een hartinfarct of hersenbloeding hebben gehad. In veel gevallen kunnen we het risico erop dus eigenlijk al tijdens de zwangerschap inschatten. En proberen te voorkomen bijvoorbeeld met een gezonde levensstijl.’ Belangrijk dus om deze patiënten te blijven volgen. De uitdaging daarbij blijft: wie is “at risk” en wie niet? Eva: ‘Mijn onderzoek laat in elk geval zien dat metabool syndroom veel voorkomt na pre-eclampsie en dat er een duidelijk verband is met herhaalde pre-eclampsie en verminderde hartfunctie. We adviseren vrouwen na pre-eclampsie te screenen op het metabool syndroom en adviseren hen een gezonde leefstijl.’ Met als ultiem doel het verminderen van hart- en vaatziekten in de toekomst bij deze groep jonge vrouwen.